Tam giác mạch – loài hoa có cái tên kỳ lạ gắn với một sự tích cũng lạ kỳ không kém.
“Chuyện kể rằng nàng Tiên Gạo và nàng Tiên Ngô đi gieo hạt nơi hạ giới, mày trấu, mày ngô chẳng biết làm gì bèn đổ vào khe núi. Cây ngô, cây lúa lớn lên cho hạt. Người người lấy hạt về ăn. Khi ngô hạt lúa trong nhà đã cạn mà vụ sau vẫn chưa tới, cái đói về u ám bản làng. Chiều đã buông dài nơi rừng cây mà vẫn chưa thấy ai nhóm bếp. Một hôm mọi người họp nhau lại rồi chia đi khắp núi rừng để tìm cái ăn. Nhiều ngày trôi qua,nhiều nơi đã đến, nhiều hang cùng góc núi đã lục tìm mà vẫn chưa thấy gì có thể làm no cái bụng.
Một hôm, thoảng bay trong gió mùi hương là lạ, từ trước đến giờ chưa ai được ngửi.
Mọi người cùng tìm đến khe núi,và ai nấy đều ngỡ ngàng! Một rừng hoa li ti trải dài suốt từ núi bên này sang núi bên kia. Nhìn kỹ mới thấy những cái lá có hình tam giác ẩn nấp khá kín ở dưới hoa. Khi kết hạt mọi người đem về ăn thử thấy ngon không kém gì ngô và gạo. Cái bụng đã ngủ yên không lóc óc đòi ăn nữa. Khói bếp lại bay lên mỗi chiều. Vì là họ nhà lúa, được nảy lên từ mày lúa, mày ngô, nên gọi là mạch, lá có hình tam giác – và thế là nó có tên “tam giác mạch”.
Vì là họ nhà lúa, được nảy lên từ mày lúa, mày ngô, nên gọi là mạch. Lá có hình tam giác, và thế là cái tên “tam giác mạch” ra đời.
Người Mông còn gọi tam giác mạch là “chez”. Sau mùa lúa nương thu hoạch, người dân ở đây bắt đầu gieo hạt tam giác mạch. Đến cuối tháng 11, đầu tháng 12 thì bắt đầu thu hoạch. Thân tam giác mạch khi còn non có thể dùng để luộc ăn như rau. Kết quả và thành hạt, khi thu hoạch có thể xay tam giác mạch thành bột làm lương thực. Hoặc nấu với ngô tạo nên một thứ rượu có hương vị thật đặc biệt.
Rừng hoa nhỏ bé với những cái lá xanh non này khi tạo quả đã cứu đói cho cả làng khi mùa cũ đã qua, vụ mới còn chưa tới.
Nếu các bạn một lần đặt chân đến Hà Giang vào dịp cuối Thu, đầu Đông các bạn sẽ chiêm ngưỡng hoa tam giác mạch nở tràn trên mảnh đất địa đầu Hà Giang.
Hoa tam giác mạch tô điểm cho những phiến đá tai mèo sắc hồng phơn phớt ấm áp. Như mời gọi những lữ khách tới chiêm ngưỡng, khám phá vẻ đẹp say lòng người. Người ta bảo tam giác mạch là đặc sản riêng của vùng đất cực bắc Tổ quốc. Bởi hàng năm, cứ khi se se lạnh, những đợt gió mùa đầu tiên bắt đầu thổi về, loài hoa nhỏ bé này lại đồng loạt nở ngập tràn trên các thửa ruộng của cao nguyên đá. Tươi đẹp!
Loài hoa mang trong nó một sự tích mà không phải ai cũng biết đến
